برنامه انجمن افغانستان

به نام خداوند مهربان

گزارش نشست با کاروان شاعران ایران و افغانستان/ شب نخست: حافظ (منزل تهران)

به قلم شیرین تاجیک

(دبیر انجمن علمی دانشجویی مطالعات افغانستان)

در یک شب بهاری، در دهم اردیبهشت/ثور 1401  نخستین نشست صمیمی از سلسله نشست های با کاروان شاعران ایران و افغانستان با شرکت ادب دوستان دو کشور، به همت پژوهشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، انجمن علمی مطالعات صلح ایران و انجمن علمی دانشجویی مطالعات افغانستان دانشگاه علامه طباطبائی و با همراهی استادان انجمن ادبی هرات با نام شب حافظ برگزار شد.

در این نشست نخست خانم دکتر رز فضلی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر برنامه ضمن خیر مقدم  به مهمانان و ادب دوستان حاضر در جلسه،  مهمان ویژه برنامه، جناب آقای دکتر صلاح الدین جامی استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه هرات را معرفی کردند.

دکتر جامی با حمد و ثنای خداوند سخنان خود را آغاز نمودند. ایشان در بخش نخست سخنان خود، ضمن ابراز اینکه به جای تحلیل شعر و پیام حافظ، باید ذهن حافظ را تحلیل کرد؛ چند ویژگی متمایز حافظ را برشمردند: محشور بودن با قرآن، مانوس بودن با تفسیر و تأویل قرآن، موسیقی دانی و خوش آوازی حافظ، آشنایی حافظ با ادبیات عرب، فقه و بلاغت وی. سپس به دیدگاه حافظ درباره خداوند و انسان پرداخته و گفتند حافظ توانسته است خداوند و انسان را از یک چشم انداز جدید ببیند. تصویری که حافظ از این نگرش ارائه می کند، بسیار شفاف است کلام او تحت تاثیر این نگریستن است و در این اثنا توانسته است شگفتی هایی در  ادبیات  تولید کند. کلام او مانند خود انسان، دارای همه ابعاد وجودی  است: هم بعد مادی و هم بعد الهی و روحانی .

وی شعر حافظ را آیینه تمام نمای حال می داند و می افزاید جریان گردان و سیال خیال است که از اندیشه او سرچشمه گرفته است. در بخشی دیگر از سخنان خود، دکتر جامی به جهان بینی حافظ اشاره کردند و گفتند: هر شاعر بزرگی، به نوعی از جهان بینی خاص خود رسیده است و در فرایند تولید هنر،گزینش خاصی در انتخاب هنر سازه ها دارد و با این انتخاب، مرزهای هنری خود را شکل می دهد. مانند سهراب سپهری که با درهم ریختن پارادایم ها و دور کردن خانواده کلمات از همدیگر، اسلوب هنری را شکل داد و با نوعی جهان بینی مدرن عارفانه سخن گفت.

در بخش پایانی سخنان خود، دکتر جامی به هنرساختنِ پارادوکس در اشعار حافظ اشاره کردند. برای نمونه در مواردی چنین:

به آبِ روشنِ می عارفی طهارت کرد/ علی الصباح که میخانه را زیارت کرد

خوشا نماز و نیاز کسی که از سر درد / به آبِ دیده و خونِ جگر طهارت کرد

دکتر جامی افزودند علت اینکه نسخه های متفاوتی از اشعار حافظ وجود دارد، این است که تا سده نهم خود حافظ عامل این تفاوت ها بوده است چرا که همواره حافظ سرگرم جرح و تعدیل اشعار خود و به دنبال تکامل بخشیدن به اشعار خود بوده است. این تغییرات گاهی نتیجه فشارهای سیاسی اجتماعی و گاهی به دلیل جمال شناسی حافظ بوده است.

بخش دوم برنامه، به شعر خوانی شاعران جوانی از سراسر افغانستان اختصاص داشت. در مقدمه این بخش، نخست خانم دکتر فضلی ابیاتی از حافظ و شعری از خود دکلمه کردند و سپس برنامه با شعرخوانی شاعرانی از افغانستان چون تجی الله آریامهر از بلخ باستان، مسیح سیامک از تخار، حسینا حیدری از هرات، ثاقب آزاد از بادغیس و هلال فرشیدورد از تخار ادامه پیدا کرد.

مجری و گرداننده برنامه، خانم فروزان کریمی، شاعر و دانشجوی دکتری  زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی نیز اهل کابل بودند که پایان بخش برنامه، دکلمه شعری از ایشان بود.